Şeyh Bedreddin’in Torununun Menakıbname eserinde 1359 yılında doğduğu yazıldığı için bu yılı kabul ediyoruz.
Şeyh Bedreddin’in babası İsrail, annesi ise Yunan asıllı olan Melek Hatun’dur. Kendisi bugün Yunanistan sınırlarında yer alan Simavna kasabasında doğmuştur. Osmanlı kaynaklarında “Simavna Kadısıoğlu” adıyla geçer. Aile soyunun Selçuklu hükümdar ailesine dayandığı söylenir.[1] Ancak tarihte, nüfuzu olan kimselerin soylarını yüceltme söz konusu olduğu için şahsi fikrim bunun doğru olmadığı yönünde. Şeyh, Bursa, Konya, Kudüs, Kahire, Tebriz ve Kazvin gibi büyük alimlerin olduğu şehirlerde eğitim görmüştür.
Şeyh Bedreddin’in yaşadığı dönemde Ankara Savaşı meydana gelmiş Emir Timur’un muvaffak olması sonrasında Yıldırım Bayezid esir düşmüş ve Osmanlı ilk ciddi darbesini alarak birkaç yıllık gerileme dönemine girmişti. -Bu dönem taht kavgalarının da baş gösterdiği Fetret Devri olarak anılır. Şeyh Bedreddin irşad ile bu savaş sonrası karışıklıkta kendisine büyük bir taraftar kitlesi toplamıştır. Bu sıralarda daha sonra isyanında da yanında olacak Torlak Kemal ve Börklüce ile tanışmıştır. 11 yıl süren Fetret Devrinde taht adayı şehzadelerden Musa Çelebi Şeyh Bedreddin’in etkisinden faydalanmak için onu kazasker ilan etmiştir. Şeyh’in Şehzade Musa’dan yana olması diğer şehzade Mehmet Çelebi’ye karşı başlarda elini güçlendirse de sonrasında mutasavvıf ve din alimi olmasının ve kaybetmesinin de etkisiyle kendisine bakış açısı da olumsuz olmuştur.[2] Mehmed Çelebi, Musa Çelebi’nin elinden Edirne şehrini almış ve Şeyh’i İznik’e göndermiştir. Bir siyasi figür olarak şeyhe bakarsak kendisinin siyasi arenada hedeflerine ulaşmak maksadına hasıl olmak için hırslı biri olduğunu görüyoruz. İznik sürgünündeki duraksamadan sonra kısa zamanda teşkilatlanıp Fetret döneminde tanıştığı Torlak Kemal ve Börklüce’yi de yanına alarak isyanın zeminini hazırlamaya başlamıştır.[3] Onları Aydın Ortaklar civarına gönderip fitili ateşleyen Şeyh, sonrasında sürgünü İznik’ten firar etmeyi başarmıştır. Deliorman’a kadar gelen Şeyh Bedreddin isyanı buradan başlatmıştır. Kendisinin bu bölgede, müritleri Börklüce’nin ve Torlak Kemal’in de Aydın’da başlattıkları sosyalist propaganda yoğun ilgi görmüş, kitlesi daha da büyümüştür. Kendileri halkı şahsi çıkarlarına alet ederek düşüncelerini yaymaya çalışmış ve ilk celsede muvaffak olmuşlardır. Bir zaman sonra ise müritler Börklüce ve Torlak Kemal sahte peygamberlik iddialarında bulunmuşlardır. Buradaki isyan üzerlerine gönderilen kuvvetleri mağlup ederek etki alanını genişletmiştir. Çelebi Mehmet bir baskın neticesinde müritleri ve önemli isyancıları esir almış, isyancıların bazıları ile Börklüce ve Torlak Kemal idam edilmiştir. Şeyh Bedreddin ise bu sırada Deliorman’da faaliyet gösterirken Padişahın adamları, taraftarlarını dağıtmış ve Şeyhi zapt etmiştir. Şeyh yargılanmış ve düşüncelerinin sapkın olduğu kanısına varılarak 1418 yılında idam edilmiştir.
Talha Barış Yapıcı
[1] Ali Kozan, Şeyh Bedreddin: Hayatı, İsyan Hadisesi ve Varidat’ın Metin Kritiği, Erciyes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Kayseri 2013, s. 27.
[2] M. Kacıroğlu, Tarihin Nesnesinden Kurmacanın Öznesine Şeyh Bedreddin Yahut Tarihsel Bir Kimliğin Yeniden İnşası Üzerine, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s.242
[3] M. Necati Sepetçioğlu, Darağacı, 1998
