Beyinde 100 milyar kadar sinir hücresi, 10 katı kadar da bunların sağlıklı çalışmalarında görevli olan destek hücreleri bulunmaktadır. Gerek sinir hücreleri ve gerekse destek hücreleri gruplar halinde ve ahenkli bir ortaklık düzeninde olan çalışma prensibi ile çalışırlar. Diğer bir ifade ile her grup kendi içinde karşılıklı danışma, tartışma ve görüş alışverişi ile sağlıklı birlikteliklerini sürdürür. Bu arada, her bir işlem için, grubun ortak çalışmasının organizasyonu için bir sinir hücresi geçici olmak üzere orkestra şefliği gibi düzeni sağlama görevini yüklenir ve bu işin bitişi ile de şeflik görevi biter. Bunun herhangi bir baskı uygulaması, istediği gibi diğer sinir hücrelerini yönlendirmesi yetkisi yoktur. Çünkü grup içindeki bütün sinir hücreleri aynı konumdadır, aynı ortak görevlere sahiptirler ve aynı önemdedirler.
Beyindeki bu çalışma prensibi Kur’an’da Şura-38 nci ayet ile önerilen prensiptir.
Şura-38. Ayrıca onlar Rablerinin bildirdiği kesin hükümlere uymak üzere gayret ederler, salâtı yerine getirirler, işlerini şura prensibi gereği aralarında danışarak /tartışarak çözerler ve kendilerine verdiğimiz imkânlardan muhtaçlara pay ayırırlar /infak ederler.
Görüldüğü gibi, Kur'an'da her bir toplumun ortak görüşte birleşme gayreti yanında, her konuyu da seçim ile belirlemiş oldukları temsilcilerinden oluşmuş kurullarının mutlaka aralarında danışarak, tartışarak birlikte çözmeye çalışmaları, en doğru yol olarak tavsiye edilmektedir.
Ki toplumun seçilmişler tarafından ve onları seçen halk adına yönetilmesi, yani Cumhuriyet idaresi muhkem /değişmez farz bir kural olmaktadır.
Ezelî, ebedî ve herbiri birer ibad etme /Allah’a kulluğu ifade etme de olan Kur'an'daki kesin (muhkem) hükümlerin canlı uygulayıcısı olan Hz. Muhammed, savaş ortamında bile bu prensibi uygulamış ve Uhud savaşında peygamberliğini öne sürüp görüşlerini sahabelerin inderlerine dayatmamış, onlara danışmış, dinlemiş ve çoğunluğun görüşüne dayanarak hareket etmiştir. Çünkü Şura-38 gibi, Al-i İmran-159 ncu ayet ile de, Peygamberin şura prensibini kullanması istenmiş ve böylece bu kuralın canlı uygulayıcısı da olmuştur.
Al-i İmran-159. Ey Peygamber! Savaşın (Uhud'un) o sıkıntılı anlarında, Allah’ın Sana verdiği rahmet sonucu, emrin dışında yerlerini terk edenlere ve sıkışınca kaçmaya çalışanlara yumuşak davrandın. Eğer onlara kalp kırıcı ve otoriter davransaydın, yanında kimse kalmaz ve ayrılırlardı. Onların davranışlarını hoş gör, Allah'tan bağışlanmaları için dua et ve yapılacak toplumsal işler hakkında onların da görüşlerini al. Ortak kararınızı belirleyince de Allah'a tevekkül edip /O’na güvenip uygulamaya geç. Çünkü Allah, O’na güvenip /tevekkül edip işe koyulanları ve gerekli çabayı da gösterenleri sever.
Kur’an’da belirtilmiş olan şura prensibinin nasıl uygulanması gerektiğine yönelik açıklamalar Feth-10 ve Bakara-104 ncü ayetlerde verilmiştir. Bunlara göre, müminlerin sayısının az olduğu dönemde, Hz. Muhammed, kadınlar dahil, hem toplum liderinin seçiminde, hem de önemli konularda her mümin ile el sıkışarak olurunu almıştır. Ki buna halkın biat etmesi, diğer bir ifade ile oy vererek idarecisini ve /veya idarecilerini bizzat seçmesi denilmektedir.
Feth-10. Ya Muhammed! Seninle el tutuşup bağlılık sözü verenler /biat edenler, aslında Allah'a da bağlılık sözü vermiş olmaktadırlar. Dolayısıyla da Allah’ın eli, onların eli ile tutuşmuş ve bağlılık sözlerini almıştır. O bakımdan kim Allah adına verdiği sözden cayarsa, kendi aleyhine caymış olur. Her kim de Allah adına verdiği sözü yerine getirirse, mutlaka Allah ona büyük bir ödül verecektir.
Şu hadis biat olarak el sıkışmanın kadınlarla da yapıldığını göstermektedir: Hint Bintu Utbe, Hz. Peygamber`e: "Ey Allah`ın Resulü, bana biat ver!" diye talepte bulunmuştu. Kendisine: "Hayır, şu ellerini değiştirmedikçe /temizlemedikçe senden biat almayacağım. Ellerin tıpkı vahşi hayvanların ayağı gibi kirli!" cevabını verdi (Aişe-Kütubu Sitte-2115).
Feth-10 ve Hz. Muhammed'in bu açıklaması açık ve anlaşılır olduğu halde, asırlardır bazı kadınların tokalaşmaması ve şartlanmış olmaları, maalesef toplumda hoş olmayan ve zaman zaman insanı sanki potansiyel suçluymuş gibi durumlara sokmakta olan oldukça üzücü bir konudur.
Peygamber, özel beyin hafızalısı ve farklı yeteneklerde yaratılmış ve yerine göre ilahî destekler de gördüğü halde, yine de idareciliği için kadın ve erkeklerle el sıkışarak biat alma, yani oy isteme ve oy ile seçilme yöntemini kullanmıştır. Bakara-104 ncü ayette de bu konuda bütün iman edenlere olduğu gibi bütün insanlara uyarıda bulunulmakta ve Peygamber de olsa idarecilerin keyfi uygulamalarına göz yumulmaması ve halk olarak toplumun görüşlerinin mutlaka alınması istenmektedir.
Bakara-104. Ey iman edenler! Peygamber de dahil, idarecilerinize “raina /bizi koyun /davar gibi güt /bizi dinleme ve görüşümüze başvurmadan istediğin gibi idare et” demeyin, “unzurna /bizim görüşümüze başvur /bizi dinle ve ondan sonra karar ver" deyin. Şunu da bilin ki, bu emrimizi benimsemeyip inkâr edenlere elem verici bir azap söz konusudur.
Dikkat edilirse ayette, bir idarecinin halkın görüşünü almadan keyfi ve baskıcı bir idareye kaçmayı tercih etmesinin azap ile cezalandırılacağına vurgu yapılmaktadır. Şura prensibi dediğimiz, yetkin ve halk tarafından seçilmişlere danışılması prensibi, sadece siyasi oylamalarda değil, hemen hemen, birden çok kişinin bir konuda görüş belirttiği her konuda uygulanması gerekli olan temel bir prensip olmalıdır. Örneğin aile içi demokrasi bunun en ufak çekirdek grubunu oluşturur.
Bakara-104 ncü ayette halkın, seçtikleri idarecilerin mutlaka kendilerine danışılmasının ve davarları güder gibi onlara danışılmaksızın keyfi bir idarecilik yapmamalarının istenmesi gibi, Mümtehine-12 nci ayette de yanlış yaptıklarında idarecilere itiraz etmeleri ve karşı çıkmaları önerilmektedir.
Mümtehine-12. Ey Peygamber! İnandım deyip iltica eden kadınlar sığındıklarında, Allah'a hiçbir şeyi şirkk koşmamak, aşırı hırs yapmamak, zina etmemek, ayaklarına bağ olacaklar diye çocuklarını öldürmemek, bir iftira uydurup getirmemek ve doğru işlerde Sana karşı gelmemek üzere yemin edip söz verirlerse, onların sözünü kabul et ve onlar için Allah'tan bağışlanma dile. Çünkü Allah bağışlayandır /Gafur ve sevgisi ile merhameti oldukça bol olandır /Rahim'dir.
Yine kim olursa olsun, yeterli bir denetleme olmadığı takdirde, bir idarecinin bir süre sonra diktatörce davranışlar olan baskı, sindirme yoluna sapacağına Zuhruf-54 ncü ayette dikkat çekilmiştir.
Zuhruf-54. Böylece Firavun bu sözleri ile, halkını yanıltmış ve sindirmiş, halkı da ona uymuştu. Gerçekte onlar doğru yoldan sapmış bir topluluktu ki ona uydular.
Görüldüğü gibi, ayette yanlış yola sapmış toplumların idarecilerinin diktatörlüğe yöneleceği, çünkü özellikle toplum ileri gelenlerinin akıllarını ve eleştirel yaklaşımlarını kullanmayıp, ona karşı çıkmayıp uydukları üzerinde durulmaktadır.
Bakara-104 ncü ayete göre Allah, halkın seçtiği yöneticinin halkın görüşü ve sesine önem vermemeye başlamasını ve keyfi kararlar almasını, elem verici bir azap ile cezalandıracağını belirtmektedir ki, bu ilahî uyarının her ülkenin idarecileri tarafından önemsenmesi gerekmektedir.
Bu duruma göre Kur'an açıkça halkın idare konusuna müdahil olması demek olan Cumhuriyet idaresini vurgulamaktadır.
Gerçek Cumhuriyet idaresinde, idareci diye seçilen hükümet, halka hizmet eden devlet kurumlarının doğru çalışmalarını sağlamak içindir, halka hükmetmek için değil. Çünkü Cumhuriyet idaresinde ve bir ülkedeki herkesin yasalar ve haklar bakımından eşit tutulduğu demek olan Demokraside, gerek idareciler tarafından, gerekse diğer kişilerce, başkalarını rahatsız etmemek şartıyla hür yaşamak ve inanç özgürlüğü de vardır. Buna göre de devlet, Al-i İmran-7 nci ayette tanımlanan ve zaman ve zemine göre değişken özellikli olan müteşabih mesajlara ve bunların yorumlarını yasa olarak koyup, bütün toplumu bunlara uymaya zorlayamaz. Ancak bütün bu yorumlara aynı mesafede kalır, dinin yozlaştırılmasını, din ile aldatmaları, dinin istismar edilmesini, aşırılıkları, gruplaşan grupların zorlamalarını engelleyici önlemler alır ve bu çerçevede yasalar hazırlar. Ve İslâm dini, böylece oluşturulacak özgür, sorgulayıcı, eleştirel akıllı, güvenli ve adaletli bir ortamda yükselir diye düşünüyorum. Benim Kur'an'dan anladığım Laiklik de budur. Bakara-104 ncü ayettekine benzer vurgu, Nisa-46’da da yapılmaktadır.
Nisa-46. Bunlardan özellikle kitaplardaki gerçekleri değiştiren veya gizleyenler (ulemalar), Seninle karşılaştıklarında "Senin söylediklerini duyduk, fakat önemsemiyor ve duymamış gibi yapıyoruz" deyip dinle ilgili bildirdiklerinle alay ettikleri gibi, “oldu olacak gel de bizi sürü gibi güt /raina” diyerek Seninle alay da ediyorlar. Halbuki onlar saygılı bir dille Sana "Senin bildirdiklerini duyduk ve kabul ediyoruz" ve "unzurna" "İdarecimiz olarak bizi dinleyip görüşlerimizi de alarak ve bize danışarak bizi yönet" deselerdi, kendileri için daha hayırlı olurdu.
Hz. Muhammed, şu sözü ile idareci ve toplum ileri gelenlerinin önemine değinmiştir; "İmamlarınız müstakim (doğru yolda) olduğu müddetçe bakisiniz." "İmamlar ne demek?" "Kavmindeki reisler ve eşraflar var ya, halka emrederler, halk da onlara itaat eder?" "Evet!" "İşte onlar imamlardır-Kütubu sitte-5914"
Şura-38 nci ayette bulunan "Onlar işlerini şura prensibi gereği aralarında danışarak /tartışarak çözerler" cümlesi, Kurtuluş savaşı sırasında kurulan 1 nci TBMM'de Başkanlık kürsüsünün arkasında yazılıydı. Çünkü Atatürk, Kur'an'a ve Kur'an'daki Gerçek İslâm'ın ne olduğunu çok iyi bilen gerçek bir dindardı. Örneğin Atatürk’e, “yeryüzünde en hayran olduğun insan kimdir” diye sorulduğunda “Şüphesiz ki Hz. Muhammed’dir” diye cevap vermişti. Yine “Hz. Muhammed’in bir avuç imanlı Müslüman ile mahşer gibi bir kalabalık ve alabildiğine zengin Kureyş ordusuna karşı Bedir Muharebesinde kazandığı zafer, fani insanların kârı değildir. Onun peygamberliğinin en kuvvetli delili işte bu savaştır.” diyerek de hayranlığını ifade etmiştir. Atatürk, Kurtuluş Savaşından sonraki Türkiye Cumhuriyeti Devletini kurma aşamaları ve Cumhurbaşkanlığı döneminden başlamak üzere Hz. Muhammed’in bu ekiplere danışma prensibini eksiksiz uygulamış ve akşamları Çankaya’da o gün tartışılacak bir devlet veya yenilik konusuna uygun uzman kişilerin davet edildiği yemekli toplantılar düzenlemeyi alışkanlık şeklinde çok sık yapmıştır. Buradan edindiği görüşleri, kendi görüşleri ile harmanlayıp, daha sonra da TBMM'inde de tartışmaya açtırmıştır.
Atatürk’ün gerçekleştirmiş olduğu tüm devrimsel yeniliklerin temelinin Kur’an, dolayısıyla da Kur’an’a hakim oluşu olduğunu düşünüyorum.
Kişi veya bir grubun aşırı ve denetlemesiz, sadece yetkisine dayanan bir idare şeklinde (padişahlık, dini veya kanaate dayanan hükümler verilen başkanlık) diğer kişilerin tek amacı olur, o da bu kişi veya gruba yaranmak çabası. Bu yaranma çabası içinde olmak, beraberinde kişilerin özgür iradeleri ile ve herhangi bir baskı hissetmeksizin karar vermeyi, işini severek yapmayı, yaptığı işten zevk alma ve gurur duymayı engeller. İdarecinin etrafındaki kişiler ve halk, tek yetkili kişi veya gruba yaranmak uğruna aldatma ve göz boyamayı kendine prensip edinir. Zamanla kişiler düşünmeyen, bir görüşü tartışamayan, otoritenin her dediğini mutlak sayıp olduğu gibi kabul eden (Kur’an’ın açıkladığı gibi davarlaşmış) bir konuma gelirler. Çünkü otoritenin görüşlerine karşı gelmek yasaktır veya günahtır, belki de kurum veya vatan hainliğidir. Bu bireylerde eleştirel akıl ve sorumluluk olmayacağından öğrenme, bir şeyler üretme, yapıcılık ve hem kendine, hem de topluma yararlılık uğraşları canlı ve yeterli olmaz. Onbeş gün sonra başka bir konuda inşallah tekrar birlikte olmak üzere.
Kur'an'ın önermiş olduğu ve kula kulluğu kaldırıp, yerine sadece Allah'a kulluğu isteyen bu Cumhuriyet ve bunu tamamlayan demokrasi prensibi, yani halkın yasalar önünde eşit olduğu, adaletin hakça uygulandığı kuralı, Hz. Muhammed'in vefatından sonraki halifelik döneminden başlamak üzere rafa kaldırılmaya başlanmış ve oluşmuş olan yeni devletin idareci ekibini biattan /oy vererek seçmekten ziyade, güçlü olana dönüştürülerek çiğnenmeğe yönelmiş ve yasaların eşit uygulanması rafa kaldırılmıştır. Liyakat gözetilmemiş ve yandaşlık öne çıkarılmıştır. Emeviler ve Abbasiler tarafından da hanedanlık krallığına ve din temelli idareye dönüştürülmüş halde devam ettirilmiştir.
Halbuki adaletli davranışın çok önemli olduğu Kur’an’da birçok ayette (Sad-22, 26, A'raf-29, Mümin-20, Nahl-90, Nisa-58, 105, 135, Maide-8, 42, Enbiya-78-79) vurgulanmıştır.
Nisa-135. Ey iman edenler! Kendiniz, ananız-babanız ve yakınlarınız aleyhinde bile olsa, hakimlik veya şahitlik ederken Allah’ı düşünerek adaleti uygulamaktan şaşmayın. Ve şunu aklınızdan çıkarmayın, hâkimlik veya şahitlik yaptığınız kimseler ister varlıklı olsun, ister yoksul olsun, Allah her iki tarafa da sizden daha yakındır. Öyleyse, kişisel çıkar ve nefsinize uyarak gerçekleri saptırıp taraflı davranmayın. Eğer gerçeği çarpıtırsanız, bilesiniz ki Allah yaptıklarınızdan her an haberdardır.
İlahî sistemin uygulamasında, yasalara göre eşit hakta oluş yanında, ayrıca herhangi bir konuda hak dağıtımında ise eşitlik değil, yine adaletli davranma prensibi söz konusudur. Gerek din denilen muhkem /değişmez ana kuralları uygulamada olduğu gibi, gerekse her bir fırsatı değerlendirme de kişinin yeteneğine ve gayretine bırakılmakta ve buna karşılık olacak kazanımının verilmesinde adaletli ve oldukça titiz davranılmaktadır.
Nisa-124. Buna karşılık erkek olsun, kadın olsun her kim iman eder ve salih ameller gerçekleştirir ve mümin olmayı başarırsa, karşılık olarak Cennet'e girer ve kendisine en ufak bir haksızlık /zulüm de yapılmaz.
Ve hak gaspı yapılmaması da önemli bir demokrası kuralı olmaktadır.
Şuara-181. "Ölçüyü tam yapın. Kandıranlardan /hak gasp edenlerden olmayın". 182. "Daima doğru tartan bir terazi ile tartın"
NOT- NÖVAK Vakfımızın kitaplarının gelirleri ile Eskişehir Tıp Öğrencilerine burs veriyoruz. Özel günlerinizde kitaplardan alır veya hediye ederseniz bize destek olur ve öğrenci sayımız artar: "DİN VE BEYİN", "SON DAVET KUR'AN Tercümesi", "KUR’AN KADINI KORUYOR", "OKU! Konularına göre Kur'an ayetleri", "KUR'AN'IN KULU KÖLESİ MEVLANA", “TEVRAT VE İNCİL’DE ÖNCEKİ İSLAM”, “KUR’AN VE SON İSLAM” ve “ALLAH İLE ANLAŞMAMIZ VAR”
